DPF ışığı neden yanar? Nasıl söndürülür?

[Caner K.]

DPF yani Dizel Partikül filtresi günümüzde dizel motora sahip araçlarda NOx ve CO gazlarının filtrelenmesinde ve dönüştürülerek çok daha zararsız bir şekilde atmosfere salınmasında önemli bir yere sahip ve oldukça da hassas çalışma karakteri  nedeniyle birçok otomobil kullanıcını korkutmaktadır. Dizel motora sahip ve özellikle de ağırlıklı olarak şehir içinde araç kullanan birçok sürücü bu ışığın aniden yanmasıyla da karşılaşmıştır diye düşünüyoruz. Biz de bu ışığın neden yandığını ve yanması durumunda neler yapılması gerektiğini sizlere anlatmaya çalışacağız. 


İlk olarak kısa bir şekilde Dizel Partikül filtresinin ne olduğuna göz atalım;


Dizel partikül filtresi,  katalitik konvertör ile benzer amaca sahip olsa da çok daha yeni ve teknolojik bir filtredir. Genellikle 1200C dereceye dayanabilen özel seramik malzemelerden üretilen bu filtrelerin ayrıca daha üst seviye olarak kabul edilen silisyum karbür (silicon carbide) içerikli malzemeden  üretilen, 2700C dereceye kadar dayanabilen tipleri mevcuttur

Silisyum karbür dizel partikül filtresiDizel araçların oldukça bilinen bir özelliği olan siyah duman yani yanmamış hidrokarbonlar çok dikkatli bakıldığında göz ile bile görülebilen partiküller yani parçacıklar şeklindedir. Filtrenin içindeki kanallar ise katalitik konvertörün tersine sonu belli olmayan kapalı alternatif bitişlere sahiptir. Süngerimsi ve alternatif bitişlere sahip yapının delikleri ise partiküllerin geçemeyeceği kadar dardır. İri partiküller gözeneklere takılıp kalırken temiz gazlar rahatlıkla geçiş sağlar ve filtreden çıkarak atmosfere salınırlar. Bu sayede bu zararlı partiküllerin atmosfere salınması filtre tarafından engellenmiş olur.


Şimdi DPF filtresinin neden tıkanabileceği izah edelim;


Yukarıdaki açıklamalardan da görülebileceği gibi DPF oldukça hassas çalışan ince delikli bir filtredir. Ancak çalışma prensibi itibariyle kendi kendini temizleme özelliğine sahiptir. Dizel partikül filtresi 2 farklı şekilde kendi kendini temizler. Ayrıca dışarıdan müdahale ile de temizlenebilir. Bu işleme genel olarak "Regeneration" yani "Yenilenme" adı verilir.

Normal sürüş şartlarında gerçekleşen bu yenileme tipinde dizel partikül filtresi, motordan çıkan sıcak egzoz gazlarının sayesinde yaklaşık 550C dereceye kadar ısınır ve partiküller bu sayede takılı kaldıkları yerlerde yanarlar. Yanan bu partiküllerin zararlı özellikleri büyük oranda azalır ve egzoz vasıtasıyla atmosfere salınırlar.; Bu tip yenilemeye "Pasif yenileme" diyoruz.

Egzozdan neden çiğ yakıt atılır?

Bir diğer tip ise "Aktif Yenileme"dir. Motor beyni (ECU) tarafından yönetilen bu yenilenme işleminde, filtre içerisindeki partikül yoğunluğu yaklaşık %45'e ulaştığı zaman ECU devreye girerek tıkanmayı engellemek için enjektörlerin yakıt püskürtme zamanlarına müdahale eder ve egzoz gazı çıkış sıcaklığı bu sayede 600C dereceye kadar yükselir ve yoğun bir şekilde biriken partiküller yanar. Bu işlem ECU tarafından genellikle 500km ile 1000km arasında sürüş tarzına bağlı olarak gerçekleştirilir. Araç ne kadar fazla kısa mesafe kullanılmışsa aktif yenilenme işlemi o kadar sık gerçekleşir. Bu işlem sırasında biriken partiküllerin yakılması nedeniyle egzozdan bir miktar siyah duman çıkışı gözlemlenir. Ayrıca yakıt sistemiyle ayarlanan bir işlem olduğu için de işlem sırasında yakıt tüketiminde bir miktar artış gerçekleşir. Bazı araçlarda sistemin otomatik olarak başlattığı bu işlem gösterge tablosunda uyarı olarak sürücüye haber verilebilir.


Hangi ses araçta hangi sorunun işaretidir?


Diğer taraftan özellikle uzun süre şehir içi, dur kalk ve kısa mesafe kullanımlarında sistem kendini temizlemekte yetersiz kaldığı için hem aktif hem de pasif yenileme işlemi gerekli temizleme işlemini gerçekleştiremeyebilir. Böyle bir durumda da DPF ışığı yanarak sürücüyü uyarır. Bu durum çok sık bir şekilde gerçekleşmez ve sürekli tekrarlaması durumunda mutlaka aracı servise göstermek gereklidir. Ancak çok sık olmuyor ve 1-2 haftalık kullanımların genelde şehir içi ve kısa mesafe olarak gerçekleştiği akıllara geliyorsa oldukça pratik ve sıfır masraflı bir yöntemi vardır. 


Bu yöntemde her şeyden önce 60-70km/saat sabit hız yapılabilecek bir ana yol seçilmelidir. Hızın düzenli olması ve 10-15 ve belki 20 dakika civarında bu şekilde sürüş gerçekleştirileceği düşünüldüğünde bu tip bir yol durumu şarttır. Ayrıca önemli olan seçili vitesin normalde bu hızda olduğundan bir kademe düşük viteste olmasıdır. Otomatik şanzımana sahip araçlarda da Sport moda geçmek gereklidir. Motor devri ise genellikle 2000-2500 devir/dakika civarında olabilir. Kısacası motorun bir miktar zorlandığı ve gürültülü çalıştığı hissedilmelidir. Bu sayede daha yüksek devir çeviren motor biraz daha fazla ısınır. Bu ısınmanın sonucu olarak egzoz gazı silindirlerden daha sıcak bir şekilde çıkar ve dizel partikül filtresinde birikmiş olan partiküller yüksek sıcaklık sayesinde filtre içerisinde yakılarak atılır. Bu arada 15-20 dakikalık bu tarz sürüş sonucunda uyarı ışığı sönmez ise yöntem üzerinde çok ısrarcı olmayıp durumu mutlaka servise kontrol ettirmek gereklidir. (Yazı görselin altından devam ediyor)


Ömrünü tamamlamış bir Dizel Partikül Filtresi

Sürücü tarafından uygulanan bu işlem, DPF ışığı yanmasına rağmen uygulanmaz ve araç bu şekilde kullanılmaya devam edilir ise bir süre sonra tıkanıklık iyiden iyiye artar ve ne sistem kendini pasif ve aktif olarak temizleyebilir ne de düşük vites ile sabit hız sürüşü metodu bu temizlemeyi sağlayabilir. Bunun sonucu olarak da son çare dışarıdan müdahale metodu devreye girer. Bu temizlik işi için özel tasarlanan makinalar ve kimyasallar bulunur ve dışarıdan müdahale ile sistemin temizlenmesi sağlanabilir ancak hem masraflı hem de zaman alan bir işlemdir. Ayrıca tıkanıklık aşırı derecede ise çok pahalı olan DPF filtresini yenisi ile değiştirmek gerekebilir. 


Motor arıza lambası nedir? Neden yanar?


Bu arada DPF ışığı ile beraber Motor Arıza Işığı da yanıyorsa temizleme amaçlı sürüş işlemini kesinlikle gerçekleştirmeyin. Bu durum DPF'nin ileri düzeyde sorunlu olduğunu ve motorun başka kısımlarını da etkilediğini gösteriyor olabilir. Bu işlemi iki ışık yanarken de denenirse motora ciddi hasar verme ihtimaliniz olabilir. Mümkünse aracınızı kenara çekin ve servisi arayın. 
DPF ışığının neden yandığını merak etmeyen ancak basit bir şekilde nasıl giderildiğini öğrenmek isteyen takipçilerimiz için uygulanması gerekenleri madde madde özetleyelim; 

15-20 dk boyunca durmadan 70km/saat hız ile gidilebilecek bir yol bulun.2000-2500d/d motor hızını 70km/saat'de koruyunMotoru çok yüksek devire çıkartmayın. 3000d/d üstü gereksizdir. Manuel şanzımanda seçmeniz gereken vites genellikle kullandığınızın bir düşük vitesdir.Otomatik şanzımanda sport konumu seçilmelidir.Sport konumu yok ve araçta manuel seçeneği var ise olması gerekenin bir düşük vitesini seçin.Bu şekilde en fazla 20dakika sürüşün ardından ışık sönmez ise işlemi bırakın ve servise danışın. Hem DPF hem de Motor Arıza Işığı yanıyorsa sürüş işlemini gerçekleştirmeyin.